Utworzenie towarzystwa
jednoczącego polskich miłośników Tatr przyspieszyły zapewne podobne
zamiary po drugiej stronie Tatr, podejmowane już od 1869 r. w postaci
powołania do życia Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego, utworzonego
ostatecznie w 1873 r. nieco wcześniej od Towarzystwa Tatrzańskiego.
Z inicjatywą założenia towarzystwa polskiego pod nazwą Towarzystwa Tatrzańskiego
wystąpił Feliks Pławicki dn. 3.08.1873 r. podczas przyjęcia w Zakopanem,
urządzonego przez właściciela dóbr zakopiańskich - Ludwika Eichborna
- na cześć Józefa Szalaya właściciela Szczawnicy. Propozycję poparli
obecni na przyjęciu: dr Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, Ludwik
Eichborn, Józef Szalay, dr Bolesław Lutosławski, adw. Stanisław Biesiadecki.
Statut
Towarzystwa został zatwierdzony 19.03.1874 r. Powstając pod zaborem
austriackim w Galicji i z uwagą założycieli skierowaną głównie na Tatry,
stowarzyszenie przyjęło nazwę: GALICYJSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE,
ale na wniosek Walerego Eliasza Radzikowskiego już w 1874 r. zmieniono
ją na TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE, aby nadać mu charakter ogólnopolski i
umożliwić zrzeszanie członków z trzech zaborów. Pod tą nazwą stowarzyszenie
działało do 1920 r. Odzyskanie niepodległości spowodowało zmianę nazwy
na POLSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE, które istniało do 1950 r. Przez
cały czas swego istnienia, PTT miało do spełnienia te same zasadnicze
zadania w stosunku do Tatr i do wszystkich w ogóle gór polskich:
1. uprzystępnienie gór (budowa ścieżek i schronisk, organizacja ruchu
turystycznego i przewodnictwa, wydawnictwa, propaganda),
2. ochrona przyrody górskiej (początkowo chodziło głównie o kozicę,
świstaka i szarotkę, potem o całą przyrodę żywą i nieożywioną),
3. popieranie badań naukowych w górach i upowszechnianie wiadomości
z tej dziedziny,
4. pomoc gospodarcza dla ludności terenów górskich.
Za
tym wszystkim (ponieważ PTT powstało w latach zaborów) kryły się również
i pobudki patriotyczne, objawiające się najsilniej, gdy powstały spory
graniczne (np. Morskie Oko, a później o polski Spisz i polską Orawę).
Działalność PTT była najżywsza i najbardziej stała w dziedzinie uprzystępnienia
gór (wraz ze staraniami o rozwój turystyki) i ochrony ich przyrody (łącznie
z wieloletnią walką o utworzenie parków narodowych).
W
latach 30. przedstawiciele PTT i PTK (stowarzyszenia działającego głównie
na terenach nizinnych Polski, szerzącego w społeczeństwie szeroko pojęte
krajoznawstwo i turystykę z pobudek wybitnie patriotycznych) prowadzili
wspólnie rozmowy na temat bliższej współpracy lub nawet połączenia obu
tych organizacji. Powstała wtedy wspólna Komisja Porozumiewawcza PTT
i PTK. Po II wojnie światowej wznowiono takie rozmowy i w 1948 r. ową
Komisję.
W
maju 1949 r. Zjazd Delegatów PTT upoważnił Prezydium PTT "do przygotowania
wszelkich wniosków, co do połączeń organizacyjnych". Zdania były
podzielone, ale za najkorzystniejsze rozwiązanie uznano "fuzję":
rozwiązanie PTT i PTK i przekazanie ich majątków nowemu towarzystwu.
W 1950 r. uchwaliły to zarządy główne, wszystkie oddziały i wreszcie
oddzielne Zjazdy Delegatów PTT i PTK (16.12.1950 r.). Już następnego
dnia - 17.12.1950 r. - powstało Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.
Władze państwowe w ostatnim etapie negocjacji zarządów obu Towarzystw
(PTT i PTK) "nalegały", aby szybciej zakończyły one pertraktacje
o formie ściślejszej współpracy, natomiast wybór formy (fuzja) był dokonany
przez samych członków PTT i PTK. Jest to, oczywiście, oficjalna wersja
wydarzeń.
Po
utworzeniu PTTK co pewien czas powracała sprawa albo większego usamodzielnienia
w łonie PTTK tych jednostek organizacyjnych, które zajmują się sprawami
górskimi, albo też reaktywowania dawnego PTT. Od 1981 r. wzmogły się
takie dyskusje wśród turystów górskich w różnych ośrodkach (Warszawa,
Kraków, Poznań, Kalisz, Katowice, Opole, Brzeg) i wiele osób wypowiadało
się za reaktywowaniem dawnego PTT.
Dn.
13.07.1981 r. w Krakowie powstał Obywatelski Komitet Reaktywowania PTT.
Z dniem 10.10.1981 r. uchwalono reaktywizację, wybrano tymczasowy zarząd
PTT (przewodniczący Stefan Maciejewski). Nie powiodły się starania o
zatwierdzenie statutu, a w 1984 r. dostali nakaz rozwiązania tymczasowego
zarządu. Po czterech latach, 9.12.1988 r. organizatorzy uzyskali w Katowicach
zarejestrowanie pod nazwą Towarzystwo Tatrzańskie. Powołano tymczasowy
zarząd główny (prezes Wiesław Lewandowski) z siedzibą w Katowicach.
W czerwcu 1989 r. urzędującym wiceprezesem został Maciej Mischke z Krakowa
- tam też przeniesiono siedzibę zarządu.
I
Zjazd Delegatów TT odbył się w październiku 1989 r. w Zakopanem, podczas
którego zmieniono nazwę na POLSKIE TOWARZYSTWO TATRZAŃSKIE, wprowadzono
zmiany statutowe, utrzymano Kraków jako siedzibę władz Towarzystwa,
wybrano pierwszy zarząd z prezesem Maciejem Mischke i sekretarzem Barbarą
Morawską-Nowak.
II
Zjazd Delegatów PTT odbył się 10.10.1992 r. w Ludźmierzu k/Nowego Targu.
Prezesem pozostał Maciej Mischke, a sekretarzem Barbara Morawska-Nowak.
III
Zjazd Delegatów w dn.2-3.12.1995 r. miał miejsce w schronisku na polanie
Chochołowskiej. Nowym prezesem PTT został Krzysztof Kabat z Nowego Targu,
sekretarzem pozostała Barbara Morawska-Nowak.
PTT
posiada swoje oddziały w: Bielsku-Białej, Brzegu, Chrzanowie, Dęblinie,
Gliwicach, Kaliszu, Krakowie, Łodzi, Nowym Sączu, Nowym Targu, Opolu,
Ostrzeszowie, Oświęcimiu, Poznaniu, Mielcu, Radomiu (dwa), Sosnowcu
i Warszawie.
Oddział
PTT w Poznaniu ma na swoim koncie sporo dokonań. Z jego to inicjatywy
została odnowiona zapomniana tablica pamięci Kazimierza Kantaka, propagatora
turystyki tatrzańskiej w byłym zaborze pruskim. Uroczystego odsłonięcia
tablicy umieszczonej na skale w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach, dokonał
ówczesny wojewoda poznański, turysta i krajoznawca Włodzimierz Łęcki.
Dzięki staraniom dziś już nieżyjącego prezesa Jerzego Preislera w 1994
r. sprowadzono z Tatr, konkretnie z Suchej Wody, dwa potężne granitowe
głazy. Mniejszy został ustawiony na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan
w Poznaniu z napisem "Żywym ku przestrodze, zmarłym ku pamięci
Wielkopolanom, którzy nie wrócili z gór". Drugi, większy głaz,
stoi dziś na Morenie Pożegowskiej w Wielkopolskim Parku Narodowym. Ten
głaz - obelisk upamiętnia hr. Władysława Zamoyskiego, założyciela Fundacji
"Zakłady Kórnickie" i dobroczyńcę dla Tatr, który m.in. zasłynął
z uwieńczonych sukcesem starań o doprowadzenie kolei z Chabówki do Zakopanego
i wygranego trudnego procesu o Morskie Oko, dzięki czemu ten przepiękny
zakątek Tatr pozostał już w granicach Polski.
http://republika.pl/ksp/histptt.htm
Powrót