(02.06.2009) "Od kilku lat historycy z Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Targu regularnie spotykają się z badaczami ze Słowacji. Uczestniczą w sesjach i konferencjach naukowych, wymieniają się wiedzą oraz materiałami źródłowymi dotyczącymi wspólnych dziejów. W ostatni weekend współpraca ta rozszerzyła się o udział i organizację wspólnych inscenizacji historycznych. Stało się to za sprawą nawiązania przez Grupę Rekonstrukcji Historycznych „Podhale w ogniu”, będącej częścią PTH, kontaktów z jej słowackim odpowiednikiem: Klubem Vojenskej Histórie „Orava” z Dolnego Kubina. Prowadzone od kilku tygodni rozmowy zakończyły się wizytą podhalańskich rekonstruktorów w Niżnej na Słowacji. Wzięli oni udział w inscenizacji jednego z epizodów Powstania Słowackiego z 1944 r. na Orawie.
W bieżącym roku Słowacy uroczyście obchodzą 65-tą rocznicę wybuchu powstania, w którym znaczący udział mieli także Polacy. Walczyli oni w oddziałach słowackich oraz oddziałach rosyjskich operujący na pograniczu. W powstaniu wzięli także udział żołnierze z placówki AK „Żuraw” z Zakopanego: Tadeusz i Ryszard Skorupkowie, Jan Wawrytko, Adam Wojna i Jan Gałka, którzy wstąpili do sowieckiego oddziału partyzanckiego dowodzonego przez Wasyla Mustafowicza Achnedulina. Szereg akcji bojowych przeprowadziły także inne oddziału AK w tym OP „Chełm” operujący na Orawie czy 1 psp AK działający w rejonie Spisza i Orawy. Inne oddziały dokonywały akcji sabotażowych na szlakach komunikacyjnych biegnących przez Generalną Gubernię na Słowację.
Jeden z takich epizodów został odtworzony w Niżnej na Słowacji. Wzięło w nim udział dziesięciu rekonstruktorów z Nowego Targu, w tym dwie panie - sanitariuszki. Polski oddział Armii Krajowej wspierali partyzanci słowaccy oraz rosyjscy, którzy sprawnie rozbili niemiecki oddział złożony z żołnierzy Dywizji SS-Galizien oraz jednostek policji. Po udanej akcji, partyzanci odskoczyli pośpiesznie z miejsca potyczki, przekraczając granicę Generalnej Guberni. W inscenizacji uczestniczyły historyczne pojazdy, zaś w użyciu była oryginalna broń palna i akustyczna, której jak wiadomo posiadanie i używanie w Polsce wciąż jest mocno ograniczone nieżyciowymi przepisami. Dlatego też, możliwość zapoznania się z tym sprzętem, a co najważniejsze strzelanie z niego w czasie rekonstrukcji, było ogromnym i niezapomnianym przeżyciem, dla wszystkich goszczących na Słowacji Polaków.
Po zakończonej inscenizacji rekonstruktorzy zostali oblężeni przez dzieci i młodzież, która chciała zapoznać się z uzbrojeniem i wyposażeniem polskich i słowackich partyzantów. Piknik przebiegał w sympatycznej atmosferze i chociaż skromniejszy od tego jaki Towarzystwo Historyczne organizowało na nowotarskim rynku 3 maja, można go śmiało zaliczyć do kolejnego sukcesu PTH i partnerów ze Słowacji. Jedną z atrakcji, jaką oprócz wyśmienitej zabawy zafundowali Słowacy polskim przyjaciołom, była także możliwość przejażdżki terenowej Bojowym Wozem Piechoty (BWP-2) będącym również na wyposażeniu WP. Spotkanie zakończyło się ogniskiem i wspólnym biesiadowaniem.
Udział nowotarskich rekonstruktorów w pikniku historycznym w Niżnej, otworzył nową płaszczyznę porozumienia i współpracy pomiędzy Polakami i Słowakami. Pozwoliło to na zacieśnienie dobrosąsiedzkich kontaktów i ugruntowanie przyjacielskich relacji polsko-słowackich. W przyszłości umożliwi także wymianę doświadczeń, wiedzy historycznej, oraz realizację wspólnych interesujących przedsięwzięć, w tym inscenizacji historycznych i to zarówno w Polsce jak i na Słowacji. Już dziś Grupa z Polski otrzymała zaproszenie do wzięcia udziału w imprezach organizowanych przez KVH „Orawa” w Rużemberku oraz Zubercu. Z kolei Słowacy wezmą udział w dwóch inscenizacjach organizowanych przez Polskie Towarzystwo Historyczne: 16 sierpnia w Szczawie oraz 29 listopada w Ochotnicy Górnej.
Podjęcie współpracy środowisk historycznych i rekonstrukcyjnych z obu krajów, zaprzecza jakże fałszywej tezie, jakoby wspólne niejednokrotnie tragiczne momenty w historii narodów mieszkających po obu stronach Tatr, uniemożliwiają konstruktywną debatę oraz realizację interesujących inicjatyw. W niedalekiej przyszłości oprócz rekonstrukcji historycznych, organizowane będą wspólne sesje i konferencje naukowe oraz wystawy tematyczne. Jest to szczególnie ważne, bowiem w bieżącym roku oba narody obchodzą bardzo ważne rocznice wydarzeń historycznych: Słowacy Powstanie 1944 r. a Polacy, Kampanię Wrześniową 1939 r. oraz Powstanie Warszawskie 1944 r. O tych i innych wspólnych momentach w historii należy rozmawiać, czasami nawet i spierać, jednak celem najważniejszym jest, aby wspólnie wyciągać z tych tragicznych momentów wnioski i edukować nowe pokolenie Polaków i Słowaków. Historyczne przedstawienia plenerowe są tego najprzystępniejszą i najprawdopodobniej najskuteczniejszą formą. Dlatego, współpraca GRH „Podhale w ogniu” i KVH „Orawa”, ma duże szansę na powodzenie z korzyścią dla mieszkańców pogranicza polsko-słowackiego." (Roch)

Foto-relacja (zdjęcia PTH Nowy Trag):