(07.07.2009)
Jan Budz - Zwi±zek
Polskiego Spisza:
"W
niedzielê 5 lipca w Niedzicy, tym razem obok GOK, odby³a siê XIV ¦pisko
Watra. Jest to przegl±d folkloru spiskiego i okazja poznania górali
spiskich ró¿ni±cych siê miêdzy sob± do¶æ znacznie w stroju, pie¶niach i
troszkê te¿ w gwarze. Prognozy na ten dzieñ nie by³y pomy¶lne, ale
Krystyna Milaniak i Maciej P³achta nie zwa¿aj±c na to w imieniu
organizatorów imprezy porosili Paw³a Dziubana, wójta gminy £apsze Ni¿ne, o
zapalenie watry i otwarcie przegl±du. Pogoda dziêki Bogu nie sp³ata³a
figla, skoñczy³o siê na strachach! £askawa aura i ciekawo¶æ spiskiej
kultury ¶ci±gnê³a do Niedzicy liczn± publiczno¶æ. A by³o co ogl±daæ…
Na „Watrze” wyst±pi³y zespo³y z gminy £apsze Ni¿ne i Nowy Targ. Z gminy
Bukowina Tatrzañska „Ciardasie” z Czarnej Góry i „Podhale” grupa spiska z
Jurgowa. Jurgowianie pokazali „¶pasy”, a na scenie parê razy dosz³o wrêcz
do bitki! Rasowo wykonany „zbójnicki” wzbudzi³ gromkie oklaski
publiczno¶ci. Rejon spiskich górali tatrzañskich reprezentowa³ jeszcze
zespó³ „Kicora” z Lendaku na S³owacji, który rozbawi³ wszystkich
zwyczajami „na kosarze”, zw³aszcza ¿e „do doja” stanê³y dziewczêta odziane
w ko¿uchy, a jedna „owiecka” by³a ca³a czarna obro¶niêta… Z terenu
S³owacji zaprezentowa³ siê jeszcze zespó³ „Maguranka” ze Spiskiej Starej
Wsi, który popisa³ siê ¶wietna gwar± i dynamicznie wykonanymi tañcami.
Sympatycznie obrazuje to przy¶piewka zaczynaj±ca siê od s³ów: „Jo se
górolecka, z Staryj Wsi, miastecka…” Poza tym zespó³ ten nawi±zuje do
braterstwa i s±siedztwa zw³aszcza ze Sromowcami, bo te¿ Czorsztyn, Maniowy
i Sromowce oraz Niedzica przez ca³e wieki zasila³y ludno¶æ tego starego
spiskiego miasteczka, gdzie na dodatek nieraz spotykali siê polscy i
wêgierscy królowie. Du¿e nadzieje spiscy regionali¶ci wi±¿± z m³odzie¿±
szkoln±, która dobrze pos³uguje siê gwar±, ³aknie tañca ¶piewu i spotkania
z publiczno¶ci±. Widaæ to by³o zw³aszcza po reakcji opiekunów i dzieci z
Dursztyna (kierownik Stanis³awa So³tys), Frydmana (kierownik Maria Wnêk) i
Niedzicy (prowadz±cy Adam ¦wiêty i Danuta Milaniak). Niezwykle barwnie i
rodzinnie zaprezentowa³ siê na zakoñczenie imprezy „Czardasz” z Niedzicy.
Komu atrakcji by³o ma³o skorzystali z okazji zwiedzenia zamku „Dunajec”,
spaceru po zaporze i wokó³ jeziora Czorsztyñskiego.
Na
Polskim Spiszu s± zasadniczo trzy odmiany strojów. Odmiana jurgowska
charakterystyczna dla Jurgowa, Czarnej Góry, Rzepisk i po czê¶ci £apszanki
nawi±zuje do tradycji górali tatrzañskich. Ewenementem s± tu serdaki,
cuchy, kerpce i tzw. kapelusz dru¿biarski, z gêsich piór. Z t± odmian± w
wielu elementach koresponduje strój górali w Zorze i Lendaku po s³owackiej
stronie. Odmianê trybsk± prezentuj± dzieci z Trybsza i Frydmana (ciekawy
kapelusz, a w stroju mêskim inaczej wyszywane portki i rozmaite kamizelki
w kolorze zielonym). Odmianê kacwiñsk± pokazuj± niedziczanie, czyli
gospodarze imprezy, ale te¿ zespo³y z Kacwina i obu £apsz. W stroju tym
wyra¼nie widaæ wp³ywy pieniñskie i kapelusz „lubowlañski” podwiniêty z
czerwonymi wst±¿kami. Tury¶ci widz±c „parobków” w takim kapeluszu od razu
okre¶laj± ich jednym s³owem: Janosiki!!! Ró¿nice w upodobaniu co do stroju
wynika³y ze ¼róde³ zaopatrzenia, a by³y nimi jarmarki w Nowym Targu,
Starej Wsi (tak¿e w Lubowli) oraz w Kiezmarku. Gwara jak± pos³uguj± siê
polscy Spiszacy zaliczana jest do gwar ma³opolskich (podobnie jak gwara
Podhalan, Orawiaków, górali z Gorców i Pienin).
Wszyscy
uczestnicy imprezy bawili siê dobrze i ¿ywo reagowali na ka¿dy nowy
pomys³, przygl±dali siê strojom reprezentowanym przez ró¿ne rejony Ziemi
Spiskiej. Trudno by³o nie zauwa¿yæ zaciekawienia i rado¶ci spotkania tak¿e
w¶ród cz³onków zespo³ów folklorystycznych, a tak¿e muzykantów. Zespo³y
prezentowa³y autentyczny folklor, pie¶ni i gwarê jak± pos³uguj± siê na co
dzieñ w swoim ¶rodowisku, poza jednym przykrym wyj±tkiem… A, ¿e piyknie
mo¿na godaæ po ¶pisku bez strzêpienia sobie ozora na dwoje udowodni³a
Sylwia So³tys (Niedzica–Zamek), która opowiedzia³a publiczno¶ci „o
stworzyniu ¶wiata”. Gadka opublikowana bêdzie w wakacyjnym wydaniu gazety
„Na Spiszu”. Gwara jest tym elementem kultury, którego nie da siê wyuczyæ!
J± siê ma z mlekiem matki i trzeba j± szanowaæ, szczyciæ siê jej
znajomo¶ci± i mi³owaæ jak ojca - matkê. Kto siê swojej mowy wyrzeknie,
wyrzeka siê swoich korzeni . Nie budzi szacunku ani u przyjació³, ani u
wrogów! Bo to ju¿ nie cz³owiek „ino” plastelina… Trzeba stale o tym
przypominaæ, aby nie krzywiæ krêgos³upów, nie robiæ krzywdy dzieciom i
m³odzie¿y. W dzisiejszych czasach gwara staje siê produktem turystycznym,
który jest subtelnym wyznacznikiem osobliwo¶ci ka¿dego regionu. W sumie
do¶æ dobr± kondycjê spiskich zespo³ów regionalnych zawdziêczamy przede
wszystkim nauczycielom oraz wsparciu samorz±dów gminnych (trochê pomagaj±
sponsorzy), choæ potrzeby s± ogromne, a ¶rodków finansowych stale za ma³o.
Pozostaje nadzieja, ¿e bêdzie tylko lepiej. Organizatorami imprezy byli:
Urz±d Gminy £apsze Ni¿ne, Gminny O¶rodek Kultury z/s w Niedzicy oraz
Stowarzyszenie Rozwoju Spisza i Okolicy."
Foto-relacja
(zdjêcia Jan Budz):
![](foto13/CSC_0617_small.JPG) ![](foto13/CSC_0622_small.JPG) ![](foto13/CSC_0660_small.JPG) ![](foto13/CSC_0675_small.JPG) ![](foto13/CSC_0676_small.JPG) ![](foto13/CSC_0674_small.JPG) ![](foto13/CSC_0679_small.JPG) ![](foto13/CSC_0677_small.JPG) ![](foto13/CSC_0678_small.JPG) ![](foto13/CSC_0680_small.JPG) ![](foto13/CSC_0681_small.JPG) ![](foto13/CSC_0682_small.JPG) ![](foto13/CSC_0683_small.JPG) ![](foto13/CSC_0684_small.JPG) ![](foto13/CSC_0685_small.JPG) ![](foto13/CSC_0686_small.JPG) ![](foto13/CSC_0687_small.JPG) ![](foto13/CSC_0688_small.JPG) ![](foto13/CSC_0689_small.JPG) ![](foto13/CSC_0692_small.JPG) ![](foto13/CSC_0694_small.JPG) ![](foto13/CSC_0690_small.JPG) ![](foto13/DSC_0042_small.JPG) ![](foto13/CSC_0817_small.JPG) ![](foto13/CSC_0695_small.JPG) ![](foto13/CSC_0696_small.JPG) ![](foto13/CSC_0697_small.JPG) ![](foto13/DSC_0003_small.JPG) ![](foto13/DSC_0006_small.JPG) ![](foto13/DSC_0009_small.JPG) ![](foto13/DSC_0012_small.JPG) ![](foto13/DSC_0014_small.JPG) ![](foto13/DSC_0016_small.JPG) ![](foto13/DSC_0018_small.JPG) ![](foto13/DSC_0020_small.JPG) ![](foto13/DSC_0021_small.JPG) ![](foto13/DSC_0022_small.JPG) ![](foto13/DSC_0026_small.JPG) ![](foto13/DSC_0027_small.JPG) ![](foto13/DSC_0031_small.JPG) ![](foto13/DSC_0033_small.JPG) ![](foto13/DSC_0036_small.JPG) ![](foto13/DSC_0037_small.JPG) ![](foto13/DSC_0040_small.JPG) ![](foto13/DSC_0046_small.JPG) ![](foto13/DSC_0047_small.JPG) ![](foto13/DSC_0054_small.JPG) ![](foto13/DSC_0056_small.JPG) ![](foto13/DSC_0059_small.JPG) ![](foto13/DSC_0075_small.JPG) ![](foto13/DSC_0066_small.JPG) ![](foto13/DSC_0070_small.JPG) ![](foto13/DSC_0111_small.JPG) ![](foto13/DSC_0154_small.JPG) ![](foto13/DSC_0079_small.JPG) ![](foto13/DSC_0086_small.JPG) ![](foto13/DSC_0093_small.JPG) ![](foto13/DSC_0094_small.JPG) ![](foto13/DSC_0097_small.JPG) ![](foto13/DSC_0098_small.JPG) ![](foto13/DSC_0107_small.JPG) ![](foto13/DSC_0100_small.JPG) ![](foto13/DSC_0105_small.JPG) ![](foto13/DSC_0114_small.JPG) ![](foto13/DSC_0117_small.JPG) ![](foto13/DSC_0119_small.JPG) ![](foto13/DSC_0122_small.JPG) ![](foto13/DSC_0123_small.JPG) ![](foto13/DSC_0125_small.JPG) ![](foto13/DSC_0127_small.JPG) ![](foto13/DSC_0130_small.JPG) ![](foto13/DSC_0135_small.JPG) ![](foto13/DSC_0141_small.JPG) ![](foto13/DSC_0147_small.JPG) ![](foto13/DSC_0150_small.JPG) ![](foto13/DSC_0156_small.JPG) ![](foto13/DSC_0210_small.JPG) ![](foto13/DSC_0214_small.JPG) ![](foto13/DSC_0153_small.JPG) ![](foto13/DSC_0163_small.JPG) ![](foto13/DSC_0164_small.JPG) ![](foto13/DSC_0167_small.JPG) ![](foto13/DSC_0169_small.JPG) ![](foto13/DSC_0175_small.JPG) ![](foto13/DSC_0195_small.JPG) ![](foto13/DSC_0197_small.JPG) ![](foto13/DSC_0200_small.JPG) ![](foto13/DSC_0215_small.JPG) ![](foto13/DSC_0227_small.JPG) ![](foto13/DSC_0271_small.JPG) ![](foto13/DSC_0217_small.JPG) ![](foto13/DSC_0220_small.JPG) ![](foto13/DSC_0232_small.JPG) ![](foto13/DSC_0234_small.JPG) ![](foto13/DSC_0235_small.JPG) ![](foto13/DSC_0240_small.JPG) ![](foto13/DSC_0247_small.JPG) ![](foto13/DSC_0250_small.JPG) ![](foto13/DSC_0251_small.JPG) ![](foto13/DSC_0255_small.JPG) ![](foto13/DSC_0256_small.JPG) ![](foto13/DSC_0257_small.JPG) ![](foto13/DSC_0259_small.JPG) ![](foto13/DSC_0263_small.JPG) ![](foto13/DSC_0264_small.JPG) ![](foto13/DSC_0265_small.JPG) ![](foto13/DSC_0270_small.JPG) ![](foto13/DSC_0276_small.JPG) ![](foto13/DSC_0272_small.JPG) ![](foto13/DSC_0274_small.JPG) ![](foto13/DSC_0275_small.JPG) ![](foto13/DSC_0280_small.JPG) ![](foto13/DSC_0281_small.JPG) ![](foto13/DSC_0301_small.JPG) ![](foto13/DSC_0285_small.JPG) ![](foto13/DSC_0286_small.JPG) ![](foto13/DSC_0287_small.JPG) ![](foto13/DSC_0289_small.JPG) ![](foto13/DSC_0291_small.JPG) ![](foto13/DSC_0298_small.JPG) ![](foto13/DSC_0299_small.JPG) ![](foto13/DSC_0300_small.JPG) ![](foto13/DSC_0302_small.JPG) ![](foto13/DSC_0304_small.JPG) ![](foto13/DSC_0305_small.JPG) ![](foto13/DSC_0307_small.JPG) ![](foto13/DSC_0312_small.JPG) ![](foto13/DSC_0352_small.JPG) ![](foto13/DSC_0360_small.JPG) ![](foto13/DSC_0310_small.JPG) ![](foto13/DSC_0313_small.JPG) ![](foto13/DSC_0314_small.JPG) ![](foto13/DSC_0320_small.JPG) ![](foto13/DSC_0321_small.JPG) ![](foto13/DSC_0324_small.JPG) ![](foto13/DSC_0329_small.JPG) ![](foto13/DSC_0335_small.JPG) ![](foto13/DSC_0339_small.JPG) ![](foto13/DSC_0340_small.JPG) ![](foto13/DSC_0343_small.JPG) ![](foto13/DSC_0346_small.JPG) ![](foto13/DSC_0347_small.JPG) ![](foto13/DSC_0350_small.JPG) ![](foto13/DSC_0355_small.JPG) ![](foto13/DSC_0361_small.JPG) ![](foto13/DSC_0370_small.JPG) ![](foto13/DSC_0371_small.JPG) ![](foto13/DSC_0367_small.JPG) ![](foto13/DSC_0378_small.JPG) ![](foto13/DSC_0382_small.JPG) ![](foto13/DSC_0384_small.JPG) ![](foto13/DSC_0392_small.JPG) ![](foto13/DSC_0395_small.JPG) ![](foto13/DSC_0399_small.JPG) ![](foto13/DSC_0408_small.JPG) ![](foto13/DSC_0409_small.JPG) ![](foto13/DSC_0411_small.JPG) ![](foto13/DSC_0488_small.JPG) ![](foto13/DSC_0540_small.JPG) ![](foto13/DSC_0415_small.JPG) ![](foto13/DSC_0417_small.JPG) ![](foto13/DSC_0420_small.JPG) ![](foto13/DSC_0426_small.JPG) ![](foto13/DSC_0449_small.JPG) ![](foto13/DSC_0464_small.JPG) ![](foto13/DSC_0465_small.JPG) ![](foto13/DSC_0466_small.JPG) ![](foto13/DSC_0469_small.JPG) ![](foto13/DSC_0470_small.JPG) ![](foto13/DSC_0480_small.JPG) ![](foto13/DSC_0482_small.JPG) ![](foto13/DSC_0485_small.JPG) ![](foto13/DSC_0487_small.JPG) ![](foto13/DSC_0494_small.JPG) ![](foto13/DSC_0496_small.JPG) ![](foto13/DSC_0501_small.JPG) ![](foto13/DSC_0510_small.JPG) ![](foto13/DSC_0512_small.JPG) ![](foto13/DSC_0513_small.JPG) ![](foto13/DSC_0524_small.JPG) ![](foto13/DSC_0526_small.JPG) ![](foto13/DSC_0528_small.JPG) ![](foto13/DSC_0530_small.JPG) ![](foto13/DSC_0531_small.JPG) ![](foto13/DSC_0535_small.JPG) ![](foto13/DSC_0537_small.JPG) ![](foto13/DSC_0572_small.JPG) ![](foto13/DSC_0541_small.JPG) ![](foto13/DSC_0542_small.JPG) ![](foto13/DSC_0545_small.JPG) ![](foto13/DSC_0548_small.JPG) ![](foto13/DSC_0550_small.JPG) ![](foto13/DSC_0553_small.JPG) ![](foto13/DSC_0555_small.JPG) ![](foto13/DSC_0558_small.JPG) ![](foto13/DSC_0559_small.JPG) ![](foto13/DSC_0560_small.JPG) ![](foto13/DSC_0562_small.JPG) ![](foto13/DSC_0564_small.JPG) ![](foto13/DSC_0565_small.JPG) ![](foto13/DSC_0566_small.JPG) ![](foto13/DSC_0570_small.JPG) ![](foto13/DSC_0571_small.JPG) ![](foto13/DSC_0573_small.JPG) ![](foto13/DSC_0574_small.JPG) ![](foto13/DSC_0575_small.JPG) ![](foto13/DSC_0577_small.JPG) ![](foto13/DSC_0579_small.JPG) ![](foto13/DSC_0620_small.JPG) ![](foto13/DSC_0615_small.JPG) ![](foto13/DSC_0580_small.JPG) ![](foto13/DSC_0581_small.JPG) ![](foto13/DSC_0582_small.JPG) ![](foto13/DSC_0583_small.JPG) ![](foto13/DSC_0584_small.JPG) ![](foto13/DSC_0585_small.JPG) ![](foto13/DSC_0586_small.JPG) ![](foto13/DSC_0587_small.JPG) ![](foto13/DSC_0588_small.JPG) ![](foto13/DSC_0589_small.JPG) ![](foto13/DSC_0590_small.JPG) ![](foto13/DSC_0591_small.JPG) ![](foto13/DSC_0592_small.JPG) ![](foto13/DSC_0593_small.JPG) ![](foto13/DSC_0594_small.JPG) ![](foto13/DSC_0599_small.JPG) ![](foto13/DSC_0600_small.JPG) ![](foto13/DSC_0601_small.JPG) ![](foto13/DSC_0602_small.JPG) ![](foto13/DSC_0604_small.JPG) ![](foto13/DSC_0605_small.JPG) ![](foto13/DSC_0607_small.JPG) ![](foto13/DSC_0609_small.JPG) ![](foto13/DSC_0610_small.JPG) ![](foto13/DSC_0611_small.JPG) ![](foto13/DSC_0612_small.JPG) ![](foto13/DSC_0614_small.JPG) ![](foto13/DSC_0618_small.JPG) ![](foto13/DSC_0619_small.JPG) ![](foto13/DSC_0623_small.JPG) ![](foto13/DSC_0627_small.JPG) ![](foto13/DSC_0624_small.JPG) ![](foto13/DSC_0625_small.JPG) ![](foto13/DSC_0628_small.JPG) ![](foto13/DSC_0626_small.JPG) ![](foto13/DSC_0629_small.JPG) ![](foto13/DSC_0630_small.JPG) ![](foto13/DSC_0631_small.JPG) ![](foto13/DSC_0632_small.JPG) ![](foto13/DSC_0634_small.JPG) ![](foto13/DSC_0637_small.JPG) ![](foto13/DSC_0638_small.JPG) ![](foto13/DSC_0639_small.JPG) ![](foto13/DSC_0640_small.JPG) ![](foto13/DSC_0641_small.JPG) ![](foto13/DSC_0642_small.JPG) ![](foto13/DSC_0644_small.JPG) ![](foto13/DSC_0645_small.JPG) ![](foto13/DSC_0646_small.JPG) ![](foto13/DSC_0647_small.JPG) ![](foto13/DSC_0648_small.JPG) ![](foto13/DSC_0650_small.JPG) ![](foto13/DSC_0651_small.JPG) ![](foto13/DSC_0652_small.JPG) ![](foto13/DSC_0653_small.JPG) ![](foto13/DSC_0654_small.JPG) ![](foto13/DSC_0655_small.JPG) ![](foto13/DSC_0656_small.JPG) ![](foto13/DSC_0657_small.JPG) ![](foto13/DSC_0658_small.JPG) ![](foto13/DSC_0659_small.JPG) ![](foto13/DSC_0661_small.JPG) ![](foto13/DSC_0662_small.JPG) ![](foto13/DSC_0663_small.JPG) ![](foto13/DSC_0664_small.JPG) ![](foto13/DSC_0665_small.JPG) ![](foto13/DSC_0666_small.JPG) ![](foto13/DSC_0667_small.JPG) ![](foto13/DSC_0668_small.JPG) ![](foto13/DSC_0669_small.JPG) ![](foto13/DSC_0670_small.JPG) ![](foto13/DSC_0671_small.JPG) ![](foto13/DSC_0672_small.JPG) ![](foto13/DSC_0673_small.JPG)
|